El Nino trở lại vào nửa cuối năm 2023 - Nông nghiệp Việt Nam đối mặt nguy cơ hạn hán khốc liệt?

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Tổng cục Khí tượng Thủy văn), hiện tượng El Nino sẽ xuất hiện vào nửa cuối mùa Hè năm 2023 và duy trì đến năm 2024 với xác suất khoảng 70-80%.

Khái quát tình trạng và dự báo hậu quả của El Nino.

El Nino tạo ra tình trạng khô hạn trên diện rộng và rất rộng. Ở giai đoạn “Tiền El Nino” - cuối năm 2022 đến nửa đầu năm 2023, thời tiết nước ta có mưa và nắng xen kẽ. Tuy nhiên lượng mưa lại rất ít so với trung bình nhiều năm, trong khi tình trạng nắng nóng lại tăng cao dẫn đến thiếu hụt nước ở các hồ chứa. Như nước ở hồ thủy điện Trị An trong mùa khô năm nay giảm sâu (thấp nhất trong 12 năm qua). Đồng thời, mực nước nhiều hồ chứa thủy điện và thủy lợi khác ở phía Bắc cũng đã tụt sâu so với mức trung bình những năm trước đây. Do vậy, theo nhiều chuyên gia, Việt Nam nói chung và ngành Nông nghiệp Việt Nam nói riêng trong năm 2024 sẽ phải đối mặt với nguy cơ thiếu nước, hạn hán và xâm nhập mặn khốc liệt do tác động từ El Nino.

Việt Nam vốn có những vùng rất nhạy cảm với El Nino. Cụ thể như Tây Nguyên, ĐBSCL và Miền Trung (bao gồm cả Bắc và Nam Trung Bộ).

👉 Ở Tây Nguyên mạch nước ngầm sẽ giảm mạnh khi thiếu hụt lượng mưa, gây khó khăn lớn cho người dân trong việc trồng trọt và chăn nuôi.

👉 ĐBSCL có nguy cơ phải đối diện với tình trạng khốc liệt hơn khi nhận hai nguồn nước chính: nguồn nước mưa tại chỗ và nguồn nước xả từ thủy điện ở thượng nguồn sông Mê Kông. Tuy nhiên, hiện chỉ có Cà Mau là địa phương nhận nguồn chính là nước mưa tại chỗ. Đa số các tỉnh thành khác nhận nguồn nước từ thượng nguồn Mê Kông. Do vậy, có thể nói ĐBSCL đang phải phụ thuộc khá nhiều vào lượng nước xả từ thượng nguồn. Và bản thân thượng nguồn lại phụ thuộc vào lượng mưa ở tây Trường Sơn của Việt Nam, Lào, Myanmar và Trung Quốc. Nên nếu lượng mưa ở các vùng đó ít, cộng với việc điều tiết nước từ các hồ thủy điện thì hạn hán và xâm nhập mặn với mức độ khá nghiêm trọng vào cuối năm nay và đầu năm sau ở ĐBSCL sẽ không tránh khỏi.

👉 Đồng thời, dự báo còn cho thấy tổng diện tích có nguy cơ thiếu nước trong vụ lúa hè thu tới đây khoảng 10.000 - 15.000ha, trong đó Bắc Trung Bộ khoảng 7.500 - 10.000ha, Nam Trung Bộ khoảng 3.000 - 3.500ha.

Một số kế hoạch ứng phó với hiện tượng El Nino

Song với chu kỳ thông thường của El Nino là khoảng 2 năm và tính bất ổn định của con số này ngày càng rõ rệt. Nông nghiệp nước ta cần nên có các kế hoạch ứng phó dài hơi. Đặc biệt ở khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, miền Trung và Tây Nguyên.

👉 Theo ông Nguyễn Như Cường - cục trưởng Cục Trồng Trọt – cho hay với hiện tượng El Nino dự báo kéo dài trong khoảng 2 năm và có khả năng gây nên một đợt hạn khủng khiếp ở ĐBSCL và các khu vực khác. Do vậy, chúng ta cần phải xây dựng kế hoạch cụ thể theo tháng, theo quý từ bây giờ. Cần đánh giá khu vực nào chịu ảnh hưởng nặng nhất, khả năng cấp nước sản xuất. Cũng như phải xác định các vùng trọng điểm bị hạn, có dự báo nguồn nước từ nay đến 2025 và thậm chí 2026 để chủ động các giải pháp ngay từ bây giờ.

👉 GS.TS Trần Đình Hòa - Viện trưởng Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam - cũng cho rằng cần xây dựng khung, kịch bản theo nhiều mức độ để hằng năm bám sát chỉ đạo và điều hành ứng phó. Nên lắp thêm các điểm quan trắc, đánh giá để đưa ra dự báo và cảnh báo về hạn hán cũng như xâm nhập mặn.